دستگاه‌ها و کاربردها

عینک واقعیت مجازی

واقعیت مجازی از فناوری‌های نوین علوم رایانه است. در این فناوری فرد این امکان را دارد که با استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی مخصوص، مانند عینک و دستکش مجهز به حسگر، در محیط سه‌بعدی و مصنوعی قرار بگیرد و با آن تعامل داشته باشد.

از کاربردهای آن می‌توان به توان بخشی، درمان اوتیسم، درمان وحشت، اضطراب و اختلالات عصبی، درمان ترس از بلندی، ترس از عنکبوت، ترس از پرواز، ترس از مکان‌های شلوغ و ترس از مکان‌های بسته، درمان شناختی- رفتاری، درمان چاقی، درمان اختلالات اشتها، بهتر کردن کارکرد سیستم تنفس و سیستم هاضمه (گوارش)، درمان اسکیزوفرنی، اختلال پارانویا، اختلال استرس پس از سانحه، آموزش، سرگرمی، ورزش و تنبلی چشم اشاره کرد.

دستگاه‌های ثبت نوار مغز EEG

• ثبت و آنالیز سیگنال‌های دریافتی EEG با امکان ثبت سیگنال با هر تعداد کانال دلخواه

• از این دستگاه برای ثبت سیگنال‌های مغزی و زیستی جهت تحلیل و آنالیز و تشخیص برخی بیماری‌های مغز و اعصاب و روان و همچنین جمع آوری داده برای پژوهش‌های مرتبط استفاده می‌گردد.

الکتروانسفالوگرافی کمی یا همان نقشه‌برداری مغز QEEG

QEEG شکلی ارتقا یافته از نوار مغزی سنتی است. فرایند آن به این صورت است که اطلاعات EEG به‌دست‌آمده از سطح مغز پس از آن که تحت یکی از روش‌های پردازش سیگنال قرار گرفتند بر اساس اندازه دامنه، فرکانس و محل فعالیت به‌صورت یک نقشه از فعالیت مکانی توپوگرافیک مغز درمی‌آیند.

از نقشه برداری مغز برای اهداف تشخیصی و درمانی زیر استفاده می‌شود:

• ارزیابی تأثیر داروها بر روند بیماری و پیش‌بینی پاسخ فرد به دارو
• بررسی خطر آسیب‌های مغزی مانند ضربه، تشنج، خونریزی مغزی و…
• ارزیابی تغییرات روانی فرد در حالت کم‌کاری و پرکاری مغز
• بررسی مغز بیمار و پیدا کردن نقاط مورد نظر قبل از انجام جراحی مغز
• تشخیص زودهنگام اختلالات کارکردی مغز مانند: اختلال یادگیری
• اختلالات اضطرابی (فوبیا، پانیک، اضطراب منتشر، …)
• اختلالات خلقی (افسردگی، دوقطبی)
• بیش‌فعالی و نقص توجه
• صرع
• اختلالات خواب (بی‌خوابی، پرخوابی، کابوس شبانه، راه‌رفتن و حرف‌زدن در خواب، حمله خواب، سندروم پای بی‌قرار)
• سواس
• سکته مغزی
• سوءمصرف مواد مخدر

دستگاه تحریک الکتریکی فراجمجمه‌ای مغز (TDCS)

یکی از روش‌های تحریک مغز یا تحریک الکتریکی مغز از روی جمجمه را TDCS  (transcranial direct current stimulation)  می‌گویند. این روش در درمان بیماری‌هایی نظیر پارکینسون و همچنین بازتوانی پس از سکته مغزی کاربرد دارد.

کاربردهای TDCS

• میگرن
• بازتوانی پس از سکته مغزی
• وزوز گوش
• ولع اعتیاد
• پارکینسون
• اختلالات اضطرابی
• دردهای مزمن
• افسردگی
• بی خوابی
• آسیب‌های ناشی از ضربه نخاع
• کاهش اشتها
• تعدیل وزن

• تقویت حافظه دربیماری
• نوروفیدبک

نوروفیدبک استفاده از ثبت امواج الکتریکی مغز و دادن بازخورد به فرد تلاش می‌کند که نوعی خودتنظیمی را آموزش دهد. بازخورد به طور معمول از راه صدا یا تصویر به فرد ارائه می‌­شود و از این طریق، فرد متوجه می‌شود که آیا تغییر مناسبی را در فعالیت امواج مغزی خود ایجاد کرده است یا خیر.

اختلالاتی که نروفیدبک آنها را بهبود می‌دهد عبارتند از:

• اختلال توجه و بیش­‌فعالی (ADHD)
• جلوگیری از عود در سوء مصرف مواد
• اختلال‌­های اضطرابی مثل استرس پس از سانحه
• کمبود توجه
• ناتوانی­‌های یادگیری
• افسردگی
• مدیریت استرس
• میگرن
• اختلال در خواب

سنسورهای زیستی و بایوفیدبک ابزاری برای کنترل بدن

بایوفیدبک یک روش درمانی بر پایه آموزش ذهن است که امروزه در علم روانشناسی و روانپزشکی کاربردهای بسیار دارد تا مغز بتواند به طور خودآگاه شرایط بدن را کنترل کرده و به حالت مطلوب برساند.

برای افراد بر حسب نیاز و شرایط‌شان یک یا ترکیبی از انواع بایوفیدبک را می‌توان استفاده کرد. برخی از این انواع بایوفیدبک شامل موارد زیر است:

• بایوفیدبک تنفسی: سنسورهای مربوطه در اطراف سینه فرد کار گذاشته می‌شود و فرد با نگاه کردن به مانیتور آموزش می‌بیند که چگونه الگوی تنفسی خود را تغییر دهد.

• بایوفیدبک برای ضربان قلب: روشی برای تغییر پذیری ضربان قلب شناخته می‌شود. چنان که از نامش پیداست، به فرد در کنترل ضربان قلب کمک می‌کند. این نوع بایوفیدبک برای شماری از اختلالات مثل آسم و افسردگی مفید است.

• میزان تعریق پوست: میزان تعریق سطح پوست که به آن پاسخ الکتریکی پوست نیز می‌گویند، ملاک مناسبی برای بررسی هیجانات در فرد است.

• فشار خون: در این روش اطلاعات مرتبط با فشار خون روی مانیتور نمایش داده و فرد در حین فعالیت‌هایی مثل ورزش و ریلکسیشن از خود مراقبت می‌کند و آموزش می‌بیند که چگونه و در چه حالتی فشار خون خود را پایین بیاورد.

• دمای پوست: افراد حین استرس با کاهش دمای پوست مواجه می‌شوند. با اندازه‌گیری دمای پوست افراد یاد می‌گیرند چه موقع قرار است دچار استرس و اضطراب ‌شوند و چطور می‌توانند آن را کنترل کنند.

• امواج مغزی: فرد یاد می‌گیرد چگونه امواج مغزی خود را کنترل کند و از طریق آن عملکردهایش بهبود یابند.

• توان عضلانی: فرد از طریق سنسورهایی که به او وصل شده است، از تغییرات عضلات بدنش در طول زمان باخبر می‌شود و سعی می‌کند آنها را کنترل کند.

نرم‌افزارهای شناختی

تست رایانه‌ای است که تست عملکرد مستمر شنوایی و دیداری را با هم ترکیب می‌کند و مولفه‌های زیر را مورد ارزیابی قرار می‌دهد:

• مقیاس توجه (Attention)
  •  گوش به زنگی(Vigilance): شناسایی پاسخ دهی سهل انگارانه و بی‌اعتنا
  • توجه عمیق (Focus): شناسایی توجه ضعیف و پاسخ دهی غیرمعتبر و سرسری فرد
  • سرعت (Speed): بررسی مشکلات توجه مربوط به سرعت پردازش مغزی
• مقیاس کنترل پاسخ (Response Control)
  • احتیاط (Prudence): شناسایی بی‌دقتی، بی‌فکری و تکانشی بودن فرد
  • ثبات (Consistency ):  عدم توانایی تمرکز بر روی یک وظیفه خاص
  • تحمل (Stamina ): شناسایی مشکلات در توجه طولانی مدت
• مقیاس علائمی (symptomatic)
  • ادراک (Comprehension): شناسایی پاسخ‌های تصادفی
  • پایداری(Persistence) : نشان دادن انگیزش فرد برای انجام تکلیف اضافی
  • حسی-حرکتی (Sensory/ motor): تعیین مشکلات یادگیری، فیزیولوژیکی و نورولوژیکی

کاربرد این نرم افزار در سنجش تمرکز و توجه در سکته‌های مغزی، بررسی پاسخ داروها و تعیین دوز بهینه، مانیتور کردن تاثیر آموزش‌های روان درمانی و دارو در طیف بالینی، شناسایی اختلالات و مشکلات عدم توجه و کنترل پاسخ و تست بیش فعالی بزرگسالان می‌باشد.

یکی از برنامه‌های پرکاربرد بازتوانی و ارتقاء کارکردهای شناختی است که می‌تواند توانایی‌های ذهنی افراد را در حیطه‌های مختلف بهبود و ارتقاء بخشد. سن کاربری این نرم افزار از 5 الی 90 سال بوده و خارج از چهارچوب تفاوت فرهنگی می‌باشد. این نرم افزار یکی از بهترین نرم افزارهای مورد کاربرد به همراه تمرینات نوروفیدبک، تمرینات آموزش ذهنی و انواع درمان‌های اختلال یادگیری می‌باشد.

مهارت‌های شناختی که توسط نرم‌افزار کاپیتان لاگارزیابی و تقویت می‌شوند عبارتند از:

• حافظه فوری
• بازداری پاسخ
• طبقه بندی دیداری/فضایی
• توالی دیداری/فضایی
• ادراک دیداری
• سرعت پردازش دیداری
• اسکن دیداری
• ردیابی دیداری
• حافظه فعال
• توجه متمرکز
• توجه انتخابی
• توجه تجزیه شده
• جابجایی توجه
• توجه مداوم
• توجه کلی
• سرعت پردازش شنیداری
• سرعت پردازش مرکزی
• استدلال ادراکی
•  کنترل موتور حرکتی ریز
• سرعت موتور حرکتی ریز

نرم‌افزاری جامع در حیطه توانبخشی شناختی است که به درمانگر در بازتوانی اختلالات شناختی کمک می‌کند. ریهاکام می‌تواند مواردی همچون توجه، تمرکز، حافظه، درک و فعالیت‌های زندگی روزمره را تحت تاثیر قرار دهد. با استفاده مداوم از آن، بهبود آشکاری در زمینه‌هایی که نقص و یا اختلال وجود دارد، مشاهده خواهید کرد. ریهاکام دارای 3 بخش ازریابی یا غربالگری، بخش آموزش و بخش نتایج است.

در حال حاضر ریهاکام در 9۵ درصد کلینیک‌های توانبخشی آلمان و در سراسر جهان از جمله اروپا و آسیا استفاده می‌شود.

بیشترین تاثیر درمان را کسانی که آسیب مغزی داشتند، بدست آورده‌اند. همچنین می‌تواند برای کسانی که با مشکلات MS ، ADHD، افسردگی و Visual Field و حافظه درگیر هستند بسیار اثر بخش بوده است.

یکی از معتبرترین مجموعه‌های ارزیابی عصب روانشناختی برای استفاده‌های پژوهشی و بالینی می‌باشد. تست‌های موجود در این مجموعه نسبت به تاثیرات مثبت و منفی دارویی، ژنتیکی و محیطی هم در افراد نرمال و هم جمعیت‌های بالینی، از حساسیت بالایی برخوردار هستند.

آزمون‌های موجود در این مجموعه:

• آزمون‌های غربالگری: ارزیابی یادگیری و ادراک – غربالگری مشکلات دیداری، حرکتی و ادراکی.  
• آزمون‌های حافظه دیداری: ارزیابی انطباق ادراکی فوری و تاخیری-  ارزیابی حافظه رویدادی و یادگیری – ارزیابی بازشناسی دیداری- ارزیابی بازشناسی فضایی.
•  آزمون‌های عملکرد اجرایی، حافظه فعال و برنامه ریزی: ارزیابی انعطاف‌پذیری شناختی- ارزیابی یادگیری قوانین و تغییر توجه-  ارزیابی برنامه ریزی فضایی- ارزیابی برنامه‌ریزی فضایی و کنترل موتور-  ارزیابی ظرفیت حافظه فعال – ارزیابی حافظه فعال و طرح‌ریزی راهبردی.
•   آزمون‌های ارزیابی توجه: ارزیابی سرعت واکنش در پارادایم‌های انتخابی ساده -ارزیای توانایی انطباق محرک‌های دیداری و ارزیابی زمان واکنش – ارزیابی سرعت واکنش در پارادایم‌های ۵ انتخابی – ارزیابی توجه مداوم دیداری – ارزیابی سرعت واکنش به محرک‌های ساده و انفرادی.
•  آزمون‌های ارزیابی حافظه کلامی- معنایی: ارزیابی حافظه معنایی از  ارزیابی توانایی نامگذاری اشیاء –  ارزیابی بازآوری آزاد، بازشناسی فوری.
• آزمون‌های تصمیم گیری و کنترل پاسخ: ارزیابی پردازش اطلاعات و ارزیابی کنترل پاسخ  – ارزیابی کنترل پاسخ و ریسک‌پذیری در تصمیم  – ارزیابی تکانش‌گری و تصمیم‌گیری– ارزیابی بازداری پاسخ
•  آزمون‌های شناخت اجتماعی: ارزیابی شناخت اجتماعی

این مجموعه برای طیف وسیعی از اختلالات و کارکردهای عصب روانشناختی مورد استفاده است:

سوء مصرف مواد و الکل، اختلال آلزایمر، اختلالات نقص توجه، اختلال نشانگان اوتیسم، افسردگی و اختلالات خلقی

سلامت شناختی، اختلال وسواس فکری/ عملی، اسکیزوفرنی، اختلالات عصبی/عضلانی، اختلال پارکینسون اختلال مغزی- عروقی

سندرم دان، صرع، اختلال هانتینگتون و ام اس.